Cách trang trí nhà cửa ngày Tết theo đúng phong thủy Á Đông

Trong buổi nói chuyện cuối năm tại Nhà văn hóa Phụ nữ Tp.HCM, tiến sĩ Trần Long, trưởng bộ môn văn hóa Việt Nam, khoa Văn hóa học, Đại học KHXH&NV Tp.HCM cho biết, phong thủy chính là làm sao để con người tương thích với môi trường. Con người tuân theo phong thủy, sống hài hòa với tự nhiên thì sẽ vô bệnh.

Thực ra, trong cách trang trí nhà cửa ngày Tết của người Việt có dấu ấn rất lớn của phong thủy với những Tam Tài, Âm Dương, Ngũ Hành và Bát Quái.

Bàn thở tổ tiên ngày Tết. Ảnh: Văn Hải

Mâm ngũ quả

Mâm ngũ quả có nguồn gốc xuất phát từ triết lý Ngũ Hành. Người ta tìm kiếm 5 loại trái cây ngon nhất, những tinh túy của bốn phương đem cúng cho tổ tiên để mong sự hanh thông.

Trong ngũ hành (Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ), có sự tương sinh (Thủy sinh Mộc, Mộc sinh Hỏa, Hỏa sinh Thổ, Thổ sinh Kim, Kim sinh Thủy), khi ngũ hành tương sinh và vận chuyển thông suốt thì đó chính là sự hanh thông, phát triển đi lên. Ngoài ra, ngũ hành cũng có sự tương khắc (Thủy khắc Hỏa, Hỏa khắc Kim, Kim khắc Mộc, Mộc khắc Thổ, Thổ khắc Thủy), để tạo động lực cho phát triển. Ngũ hành tương khắc dạy con người phương Đông biết chấp nhận sự khó khăn, khác biệt và cả sự phá hủy.

Sự xuất hiện của mâm ngũ quả trong ngày Tết nói rằng ngày Tết không phải tất cả đều hạnh phúc, mà trong hạnh phúc cũng tiềm ẩn bất hạnh, song người ta sẽ hướng đến yếu tố hạnh phúc nhiều hơn. Trên mâm ngũ quả nên bày nhiều màu sắc dương (xanh, đỏ, vàng). Các màu âm (trắng, đen, xám, nâu) không được nổi trội. Những trái măng cụt, hồng xiêm, lê, nho, chỉ nên là chấm phá.

Các mâm ngũ quả ngày Tết cũng có sự khác nhau tùy văn hóa vùng miền. Mâm ngũ quả của người miền Bắc và miền Trung luôn có nải chuối giống cánh tay phúc hậu như tay Phật nâng đỡ tất cả những cái khác bên trên. Nải chuối màu xanh cũng là màu dương. Bên cạnh đó, một quả không thể thiếu nữa là quả bưởi. Quả chuối và quả bưởi đều tượng trưng cho sự sinh sôi nảy nở. Với những người sùng đạo thì có thể thay bưởi bằng phật thủ.

Còn người miền Nam vốn là dân di cư nên họ cúng những trái cây miền Nam đã nuôi sống mình trong ngày đầu đặt chân đến vùng mới như dừa, xoài,… Mâm ngũ quả của người miền Nam thường là một cách đọc chệch tên của các loại quả như: Cầu (mãng cầu) xài (xoài) vừa (dừa) đủ (đu đủ) no (nho), hay Cầu xài vừa đủ sung (sung). Dân miền Nam không thích các quả như: Chuối (bởi nói chệch thành chúi), cam (nghe như cam chịu), quýt (cùng vần với quỵt). Mâm ngũ quả của người Nam Bộ là biến thể cả về ý nghĩa, cả về âm từ của cây trái, phù hợp với đời sống thực của người miền Nam. Văn hóa Nam Bộ giải thiêng và mở luôn cả triết lý chứ không có gì cầu kỳ, giống như chính những con người miền Nam bộc trực phóng khoáng.

Bánh chưng bánh tét

Bánh chưng bánh tét chính là một biểu hiện của triết lý Âm Dương, Ngũ Hành. Nguyên liệu để làm nên những chiếc bánh này có cả tính nóng (nếp, tiêu...) và tính hàn (mỡ, đậu xanh). Trong mỗi chiếc bánh có đầy đủ các màu sắc âm - dương: Màu xanh của gạo, hồng của thịt, vàng của đậu, đen của tiêu, trắng của mỡ,…

Hoa và cây cảnh

Theo quan niệm của người xưa: Xuân sinh (muôn loài sinh sôi), Hạ trưởng (cây cối đến giai đoạn trưởng thành), Thu thu (cây cối hoa màu đến giai đoạn thu hoạch) và Đông tàng (cây cối khẳng khiu trơ trọi lá như tàng hình để chờ đợi đến mùa xuân nảy lộc sinh sôi). Bởi Xuân sinh nên người ta thường trưng cây (mai, đào, quất...) hoặc ít ra cũng có một lọ hoa bày trong nhà trong ngày Tết.

Khi cắm hoa ngày Tết (dù bày phòng khách trên bàn thờ) theo đúng phong thủy thì nên cắm nhiều loại hoa và hoa nhiều màu sắc. Lọ hoa ngày Tết nên hạn chế màu trắng vì màu trắng có tính âm. Nên tăng cường các màu có tính dương như xanh, vàng, đỏ. Hầu hết người ta thường cắm hoa theo ba tầng thấp, vừa và cao, nhằm thể hiện theo nguyên lý Tam tài. Cắm bông nhỏ, bông to như một sự cân bằng âm dương.

Phủ vải đỏ trên những vật thiêng

Những vật thiêng, bài vị, di ảnh, gia phả vốn thuộc về thế giới Âm và không thuộc thế giới này nên ta phải phủ kín những vật đó. Nhưng chúng ta không được dùng vải trắng hay đen để phủ mà phải dùng vải đỏ. Vì cái thiêng không thuộc thế giới này nhưng tồn tại trong thế giới này trong màu đỏ, như hiển hiện trong đời sống tâm linh vẫn đang sống (dương) trong giá trị tinh thần của người Việt.

Bài trí bàn thờ theo Bát quái

Luật Bát Quái thể hiện tính thứ bậc, thể hiện chữ lễ, trước sau, lý tính trong tâm thức con người Á Đông vì trong Bát Quái, Âm Dương phát triển từ Vô Cực đến Thái Cực đến Lưỡng Nghi đến Tứ Tượng đến Bát Quái và sinh ra 64 quẻ, 384 hào.

Bàn thờ tổ tiên bố trí theo Bát Quái sẽ có bộ đèn lớn bày ở giữa (ngày nay nhiều nhà thay bằng điện) chính là Thái Cực (tỏa ánh sáng), 2 đèn nhỏ (hoặc hai cây nến) hai bên chính là Lưỡng Nghi, trái dưa hấu, mâm Ngũ Quả và 2 bình bông phân ra thành Tứ Tượng, bát hương ở giữa là Bát Quái.

Lưu ý, bát nhang có ba chân và khi thắp hương cho tổ tiên người ta cũng thắp ba nén nhang, đây chính là tuân theo thuyết Tam Tài trong phong thủy. Vì sự kết hợp của 3 nhân tố bao giờ cũng tạo nên sự vững chắc nhất.

Bên cạnh đó, tiến sĩ Trần Long cũng gợi ý ngày Tết nên bật nhiều đèn sáng để tăng cường yếu tố Dương. Điểm nào trong nhà cần nhấn mạnh thì bật sáng hơn và không có góc nào tối hẳn. Nếu ngôi nhà ngày Tết tối quá sẽ khiến người ta có cảm giác một năm mới buồn tẻ, tiêu cực.

Trong dịp Tết, nên chi tiêu xông xênh một chút bởi xét theo thuyết Âm Dương, chi tiền là dương, cất tiền là âm. Ngày Tết cứ rộng rãi một chút thì sẽ mang lại nhiều may mắn trong năm và đồng tiền mới có điều kiện sinh sôi nảy nở.

Ngày Tết, nên chú ý mặc những trang phục màu dương như đỏ, hồng, vàng, xanh, cam,… hạn chế những màu sắc có tính âm như trắng, đen, xám, nâu.

Đồng thời, nên bỏ bớt những đồ cũ và hạn chế dùng đồ cũ trong ngày Tết, vì đồ cũ có tính âm. Trong trường hợp sử dụng cần làm mới lại món đồ, chẳng hạn đánh bóng lư đồng để tăng tính dương.