Các doanh nghiệp ngành thép cần nâng cao sức cạnh tranh

Các doanh nghiệp sản xuất thép cần chủ động trong cạnh tranh

Áp lực cạnh tranh từ nhiều phía

Theo nhận định của các chuyên gia, ngành thép trong nhiều năm trở lại đây không có gì sáng sủa, tiêu thụ thép đang và sẽ gặp nhiều khó khăn trong thời gian tới. Với thực trạng cung vượt xa cầu đã khiến nhiều doanh nghiệp thép thua lỗ. Việt Nam đã tham gia ký kết và thực hiện Hiệp định Hợp tác kinh tế toàn diện giữa Hiệp hội các quốc gia Đông Nam - Á và Trung Quốc (ACFTA). Theo đánh giá của Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA), việc cắt giảm thuế theo lộ trình ACFTA, ngành thép lao đao vì thép Trung Quốc tràn vào ồ ạt bằng cả đường chính ngạch lẫn nhập lậu. Do thép Trung Quốc lấn át, từ năm 2013, nhiều DN thép đã phải đóng cửa, sản xuất cầm chừng. Sự cạnh tranh không cân sức khiến thị trường thép trầm lắng một thời gian dài. Không những thế, Trung Quốc đang dư thừa nguồn cung, thép giá rẻ có khả năng tiếp tục tràn vào Việt Nam mạnh hơn. Các doanh nghiệp thép trong nước sẽ gặp khó khăn, thậm chí phá sản nếu không có các biện pháp phòng vệ, liên kết tăng sức cạnh tranh. Theo Chủ tịch VSA Hồ Nghĩa Dũng dự báo, thời gian tới, lượng thép nhập khẩu vào nước ta có khả năng tiếp tục tăng cao, nhất là về cuối năm, khi bước vào mùa xây dựng. Bên cạnh những thách thức, khó khăn đang bủa vây, ngành thép Việt Nam còn đối mặt các hành vi cạnh tranh không lành mạnh, như thép chứa các nguyên tố hợp kim như Bo, Crôm, thép giả danh hợp kim… nhằm lách thuế.

Trên thực tế, Việt Nam không thể tránh khỏi những điều bất lợi đó vì khủng hoảng thừa thép tại Trung Quốc đang khiến quốc gia này tìm đủ cách đẩy mạnh xuất khẩu thép ra thị trường thế giới. Với tổng năng lực sản xuất thép trong nước đạt hơn 30 triệu tấn/năm (phôi thép 12 triệu tấn, thép cán 12 triệu tấn, tôn mạ phủ mầu 5 triệu tấn, thép ống 3 triệu tấn), nhưng tăng trưởng kinh tế trong nước chưa đủ hấp thụ sản lượng thép, ngành thép đang trong tình trạng dư thừa công suất, đặc biệt là mặt hàng thép xây dựng, vì thế các nhà máy chỉ hoạt động khoảng 50 - 60% công suất thiết kế. Hơn nữa, giá thép trong nước luôn cao hơn so với thép nhập khẩu cùng chủng loại. Điều này đã phản ánh năng lực sản xuất và sức cạnh tranh của ngành thép trong cuộc chơi hội nhập. Ngoài cạnh tranh gay gắt giữa các DN thép trong nước, các DN thép còn phải cạnh tranh hết sức khốc liệt với thép ngoại.

Nâng cao hiệu quả năng lực

Bộ Công thương áp dụng biện pháp tự vệ đối với phôi thép và thép nhập khẩu từ nhiều nước, trong đó có Trung Quốc vào Việt Nam, vào cuối tháng 3 vừa qua. Mức thuế tự vệ tạm thời áp dụng từ ngày 22-3 đến 7-10-2016 lần lượt là 23,3% và 14,2%, trước khi ra quyết định có áp thuế tự vệ chính thức hay không. Quyết định áp dụng thuế tạm thời là công cụ phòng vệ hữu ích, vì lợi ích của toàn ngành thép và nền kinh tế, không trái thông lệ quốc tế.

Trong một thời gian dài, ngành thép đã dựa dẫm quá nhiều vào sự bảo hộ, hỗ trợ của Nhà nước. Với xu thế hội nhập hiện nay, ngành thép đã đến lúc phải cứu bằng cách nâng cao năng lực và khả năng cạnh tranh, không thể dựng “hàng rào” bảo hộ được mãi. Việc áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại chỉ là tạm thời khi có biến động bất thường. Khi nội lực của ngành này còn quá nhiều vấn đề phải giải quyết, điều này không hề dễ dàng. Các chuyên gia phân tích, bỏ qua các yếu tố gian lận thương mại, hay những biện pháp thúc đẩy, hỗ trợ xuất khẩu của Trung Quốc đối với thép, nhìn một cách công bằng, giá thành sản xuất của thép Trung Quốc rất cạnh tranh và về lâu dài, sức ép của thép nhập khẩu vẫn rất lớn. Vì thế, thép nhập khẩu giá rẻ của Trung Quốc gây ảnh hưởng lớn tới ngành thép nước ta là hồi chuông báo động, để các doanh nghiệp ngành thép nhìn nhận lại. Thép là một trong vài ngành phát triển rất kém, thiếu cân đối, được bảo hộ nhiều nhất và lâu nhất, chủ yếu là thép xây dựng, còn thép đặc chủng để sản xuất những chi tiết làm máy móc hiện đại, thì ngành thép chưa làm được.

Tính chuyện lâu dài, để chủ động hạn chế rào cản kỹ thuật và cạnh tranh với thép nhập khẩu, các vụ kiện phòng vệ khi tham gia xuất khẩu, các doanh nghiệp thép cần nâng cao nội, xây dựng ngành thép đồng bộ, hiện đại. Đây là yếu tố góp phần tạo ra môi trường kinh doanh bình đẳng cho các doanh nghiệp. Việc giải quyết tận gốc những bất cập của thị trường thép Việt Nam phải bắt đầu từ việc nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành thép, phát huy sức mạnh nội tại của các doanh nghiệp. Hiện nay, trình độ công nghệ, quy mô của nhiều doanh nghiệp còn hạn chế dẫn đến giá thành, chất lượng sản phẩm chưa thật sự cạnh tranh. Nhiều doanh nghiệp với năng lực tài chính mỏng, nhiều chỉ đầu tư dây chuyền sản xuất với công nghệ lạc hậu, tiêu tốn nhiên liệu và chi phí cao, quy mô nhỏ.

Đã đến lúc các doanh nghiệp ngành thép cần có sự thay đổi căn bản, đưa khoa học công nghệ vào sản xuất và có sự liên kết với nhau, lấy năng suất chất lượng làm đầu trong quá trình phát triển. Khi nước ta hội nhập kinh tế ngày càng sâu rộng, mỗi doanh nghiệp không thể ỷ lại vào sự hỗ trợ từ phía cơ quan quản lý. Chính bản thân các doanh nghiệp phải có ứng xử phù hợp nhất, cân bằng lợi ích hài hòa giữa doanh nghiệp và người tiêu dùng, thể hiện trách nhiệm đối với cộng đồng, xã hội. Trong xu thế hội nhập sâu rộng, ứng xử thiếu chuyên nghiệp sẽ khiến doanh nghiệp tự loại mình ra khỏi cuộc chơi.