Thuế phát mãi tài sản: Khó cả người có bất động sản lẫn nhà băng

Đóng thuế 2% trên giá bán

Hồi đầu năm nay, bà N.T.H (ngụ tỉnh Bình Dương) bị cơ quan thi hành án phát mãi tài sản để trả vốn vay và lãi cho ngân hàng. Tổng số tiền bà H. bị phát mãi là hơn 4,5 tỉ đồng. Bảng kê phân phối tiền bán tài sản thi hành án cho thấy, bà H. phải nộp thuế thu nhập cá nhân là 92,6 triệu đồng, tức chiếm khoảng 2% trên tổng giá trị tài sản.

Việc cá nhân bị phát mãi tài sản mà vẫn phải nộp thuế trước khi trả nợ vay chính là điểm nghẽn trong xử lý nợ. Bởi lẽ gần như tất cả các khoản nợ của cá nhân đều có gốc và lãi cao hơn so với giá trị tài sản đảm bảo khi phát mãi. Như vậy số tiền thu thậm chí còn chưa đủ trả nợ cho ngân hàng. Trong khi đó, khách hàng đã mất khả năng trả nợ nên cũng rất khó yêu cầu họ bỏ tiền đóng thuế thu nhập cá nhân. Theo quy định hiện nay, người dân phải đóng thuế thu nhập cá nhân 2% giá trị tài sản thì mới được làm thủ tục sang tên sổ đỏ cho người mua. Từ đây, quy trình phát mãi lại bị tắc. Đối với trường hợp khách hàng không hợp tác, nhà băng đứng ra phát mãi thì lại càng lúng túng trong việc truy thu thuế thu nhập cá nhân vì không biết ai sẽ đóng.

Theo một vị Tổng giám đốc một ngân hàng ở Tp.HCM, khi đưa vào áp dụng, Nghị quyết 42 về xử lý nợ xấu mới đây đã thay đổi quy trình giải quyết thứ tự ưu tiên thanh toán khi xử lý tài sản đảm bảo theo hướng trả nợ cho các tổ chức tín dụng trước khi thực hiện nghĩa vụ thuế. Tuy nhiên, hiện tại, quy định hướng dẫn cụ thể thực hiện nghĩa vụ thuế lại chưa được ban hành nên tắc vẫn hoàn tắc.

Căn nhà tại quận 1, Tp.HCM bị phát mãi tài sản vào năm 2012. Ảnh: Diệp Đức Minh

Chỉ tính thuế sau khi đã cấn trừ nợ

Về vấn đề trên, TS Dương Kim Thế Nguyên, Trưởng bộ môn luật và phát triển - Khoa Luật của Trường đại học Kinh tế Tp.HCM nhận xét, thuế thu nhập cá nhân chỉ nên thu trong trường hợp cá nhân phát sinh thu nhập. Điều này cũng có nghĩa chỉ nên thu thuế thu nhập cá nhân trên giá trị là số tiền sau khi đã trừ nợ ngân hàng vì đây mới là khoản thu nhập… Nếu khoản nợ lớn hơn giá trị tài sản đảm bảo thì nên miễn thuế. Đối với các trường hợp đã tính thuế thì cần xóa nợ thuế, như vậy quá trình xử lý nợ sẽ thuận lợi hơn đồng thời người mua sau cũng có thể thực hiện các thủ tục chuyển nhượng. Đối với những trường hợp mới phát sinh, người có khoản nợ hoặc cơ quan xử lý tài sản đảm bảo cần đưa ra được tài liệu chứng minh giá trị tài sản xử lý nhỏ hơn hoặc bằng khoản nợ phải thanh toán. Trên cơ sở này, cơ quan thuế xem xét cho miễn thuế.

Cùng quan điểm với TS Dương Kim Thế Nguyên, một luật sư cũng cho rằng: Nhiều ngân hàng hiện có chính sách hỗ trợ cho người dân vay 70% giá trị căn nhà, thế nhưng trong quá trình trả nợ, người vay bị mất nguồn thu nhập dẫn nên để nợ quá hạn, ngân hàng đành phải phát mãi căn nhà đó. Như vậy, số tiền bán nhà để trả nợ không thể coi là thu nhập của người dân để bắt họ nộp thuế. Vì vậy, không nên thu thuế thu nhập cá nhân với những trường hợp bị phát mãi tài sản. Việc làm này vừa hỗ trợ người dân, vừa thúc đẩy quá trình xử lý nợ nhanh chóng hơn.

LS Trần Xoa, Giám đốc Công ty luật Minh Đăng Quang cũng cho biết, trước đây luật áp dụng 2 cách tính thuế thu nhập cá nhân đối với người bán nhà đất. Cụ thể là áp dụng thuế suất 25% trên lợi nhuận (giá bán trừ đi giá mua và các chi phí khác có chứng minh được), cách thứ hai là thuế suất 2% trên giá bán tài sản.

Thế nhưng, cách tính thuế suất 25% trên lợi nhuận bị bỏ từ mấy năm nay và chỉ áp dụng cách tính 2% trên giá bán. Cũng vì thế, khi áp dụng vào các trường hợp phát mãi tài sản nhà đất, người dân vẫn bị áp thuế suất 2% trên giá bán mà không có lựa chọn khác. Điều này dẫn tới sự thiếu công bằng thuế với cá nhân.

Cụ thể, mặc dù cùng là đối tượng bị phát mãi tài sản là bất động sản, trong khi các doanh nghiệp chỉ phải đóng thuế thu nhập doanh nghiệp nếu có phát sinh thu nhập sau đó, nhưng cá nhân thì lại phải đóng thêm thuế thu nhập cá nhân trên giá bán.

Do đó, ông Trần Xoa kiến nghị cần phải miễn thuế thu nhập cá nhân đối với những trường hợp không có khả năng trả nợ để ngân hàng có thể phát mãi được tài sản.