Nhà “ba chung” bùng phát, hệ lụy ai gánh?

Mua bán nhà "ba chung" qua vi bằng

Trong vai người mua, PV được Quân, một môi giới nhà đất, làm ở một văn phòng thừa phát lại, dẫn đi xem căn nhà “ba chung”. Ngôi nhà này đang được chủ nhân rao bán, nằm trong dãy gồm 9 ngôi nhà đã xây xong, trên một khu đất hoang vắng ở xã Vĩnh Lộc B (huyện Bình Chánh, TP.HCM). Từ đường lớn Vĩnh Lộc quẹo vào hẻm chừng 300m là đến khu nhà.

Năm ngoái căn nhà kết cấu 1 trệt 1 lầu, diện tích 4 x 16m này được mua với giá 1,4 tỷ đồng nay bán lại với giá 1,6 tỷ đồng. Thấy tôi không yên tâm lắm, Quân đưa ra hồ sơ của một căn nhà đã giao dịch trước đó, giải thích: “Bộ pháp lý” đóng thành quyển sổ, ngoài ghi là văn phòng thừa phát lại, trang thứ 2 là chụp hình 2 người (ghi rõ họ tên, trú quán) chuyển tiền cho nhau và lập vi bằng; những trang tiếp theo là hợp đồng mua bán đất bằng giấy tay, cuối cùng là bảng photo sổ đỏ khu đất - là đất nông nghiệp. Nhìn tới nhìn lui, 3 loại giấy tờ đó chẳng liên quan gì, nhưng lại ngầm hiểu rằng, đó là bộ hồ sơ hoàn chỉnh về giao dịch của nhà “ba chung”(!?).

Một khu nhà “ba chung” ở xã Vĩnh Lộc B (huyện Bình Chánh) hiện được chủ
đất rao bán bằng hình thức lập vi bằng giao nhận tiền bạc

Gần khu nhà trên, tại ấp 6 cũng có hai dãy nhà “ba chung” gồm tất cả 52 căn nhà. Mỗi căn có diện tích 4 x 16m, kết cấu 1 trệt 1 lầu, vào hẻm rộng chừng 3,5m. Đặc biệt, số nhà ghi trên mỗi căn khá kỳ quặc, có căn là F1/15/2F3 nhưng căn bên cạnh là ghi F1/15/2F8 còn căn kế tiếp theo lại ghi F1/15KT…

Theo giải thích của một người dân đang sống tại đây, số nhà là do điện lực cấp để đặt đồng hồ; anh có hộ khẩu ở quận 10 nhưng xin chuyển về đây chưa được mà chỉ có KT3.

Thông thường những ngôi nhà “ba chung” được xây trên các lô đất diện tích 3 x 11m; 4 x 12m hoặc 4 x 16m nên không được tách thửa vì không đáp ứng đủ điều kiện. Một cán bộ Sở Xây dựng TP.HCM, cho biết tại các huyện Nhà Bè, Bình Chánh, Hóc Môn, quận Bình Tân, quận 12… đang xuất hiện nhiều dãy nhà “ba chung” và xảy ra các tranh chấp liên tục, bởi nhiều người cùng đứng tên trên một sổ hồng, khó thế chấp ngân hàng để vay tiền…

Cần siết chặt quản lý nhà "ba chung"

Tại một hội nghị tổ chức mới đây, khi nhận xét về nhà “ba chung”, ông Lý Thanh Long, Chánh Thanh tra Sở Xây dựng TP.HCM đã phải thốt lên: "Khi xin phép xây dựng, cơ quan cấp phép thể hiện rõ nhà “ba chung”, nguyên căn nhà chừa đường đi chính giữa, như vậy khi xây xong chỉ cần bít cái vách là thành căn nhà. Đừng cấp phép như vậy, không thể quản lý được, phát sinh rất nhiều vấn đề hệ lụy sau này”.

Về lý do chính quyền các địa phương biết rõ nhà “ba chung” nhưng lại không thể xử lý, một cán bộ thanh tra xây dựng phân tích, theo quy định pháp luật hiện hành thì không có khái niệm nhà "ba chung", chỉ có nhà không phép hay sai phép; dựa trên giấy phép do quận  huyện cấp sẽ xem xét xử phạt. Nhưng thực tế, việc cấp phép cho loại nhà này là không sai, bởi vẫn đảm bảo hệ số, mật độ, các tiêu chí. Nhưng với kiểu cấp phép như vậy, rất nhiều kẽ hở để người dân lợi dụng làm nhà “ba chung”.

Dãy nhà "ba chung" tại huyện Bình Chánh đã có nhiều hộ dân vào ở

Chẳng hạn, trên thực tế là một dãy nhà “ba chung” gồm 5 căn nhà nhưng khi thể hiện trên giấy phép thì không có 5 căn, không có 5 cầu thang đi lên từ tầng trệt. Tuy vậy nhìn vào giấy phép vẫn có thể biết ngay đó có phải là nhà “ba chung” không qua các chi tiết: mặt dựng bên ngoài thấy rõ 5 căn nhà vì có 5 nóc nhà, móng nhà cũng đã làm sẵn từng căn; bên trong nhà không có vách ngăn và chỉ có duy nhất 1 cầu thang đi lên.

Khi xong xuôi thủ tục, chủ đất chỉ cần ngăn vách, đục lỗ làm cầu thang là sẽ hô biến thành 5 căn nhà riêng. Dù thanh tra có phát hiện thì cũng chỉ phạt trong quá trình xây dựng nếu chủ đất tiến hành ngăn vách, hoặc làm thêm cầu thang không đúng với giấy phép được cấp. Nhưng thực tế việc xây cầu thang hay làm vách sẽ được tiến hành khi công trình đã hoàn thành, đã được nghiệm thu và được hoàn công.

Vị cán bộ trên cho biết thêm, trước đó TP.HCM đã ra văn bản chỉ đạo chấn chỉnh việc cấp phép nhà “ba chung”, nhưng mới chỉ có huyện Hóc Môn thực hiện ngưng cấp phép.

Luật sư Trần Đức Phượng, Đoàn Luật sư TP.HCM, cho biết nhà "ba chung" là một lựa chọn an cư của những người thu nhập thấp, thay vì ở nhà thuê, bởi về lâu dài giá nhà đất ngày một tăng thì cơ hội sở hữu nhà của họ càng khó khăn hơn. Do đó, theo luật sư Phượng, đối với nhà “ba chung”, nên tăng cường quản ý về mặt hành chính. Tức là phải xác định rõ ràng có thừa nhận loại hình nhà “ba chung” phù hợp với đối tượng thu nhập thấp hay không? Nếu chấp thuận thì phải đưa ra các chính sách đi kèm, như siết diện tích căn nhà, quy định số nhân khẩu, hạ tầng…

Đó là những giải pháp sẽ giúp quản lý đô thị tốt hơn. Còn nếu vẫn tiếp tục lơ là, lỏng lẻo về mặt pháp lý như chuyển nhượng giấy tay, lập lờ vi bằng... thì vẫn sẽ tạo ra các kẽ hở cho đầu nậu trục lợi, còn thua thiệt thì người nghèo phải gánh.