Nên xã hội hóa các hình thức đầu tư công

Hiệp hội bất động sản Tp.HCM (HoREA) vừa có văn bản gửi Thủ tướng và một số bộ ngành kiến nghị cơ chế thực hiện phương thức xã hội hoá đầu tư theo hình thức xây dựng - chuyển giao (BT); hợp tác công tư (PPP); xây dựng - khai thác - chuyển giao (BOT)...

Việc thực hiện chủ trương xã hội hóa để huy động các nguồn lực trong nước và nước ngoài để phát triển hệ thống hạ tầng đô thị, hạ tầng giao thông, các dự án chỉnh trang đô thị thông qua phương thức xã hội hóa đầu tư theo các hình thức nói trên... đã sử dụng được nguồn vốn xã hội hóa rất lớn, mang lại nhiều hiệu quả rất thiết thực, đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và các địa phương, nhất là trong điều kiện nguồn lực ngân sách có hạn. Trong thời gian qua, nhiều doanh nghiệp, nhiều nhà đầu tư đã tham gia thực hiện các gói thầu BT, PPP, BOT, thậm chí có cả doanh nghiệp không chuyên ngành cũng tham gia, và đã có những thời điểm nở rộ các công trình BT, PPP, BOT.

Bên cạnh mặt tích cực, các hình thức đầu tư trên cũng còn nhiều mặt còn hạn chế. Có rất nhiều công trình BT, PPP, BOT được chỉ định nhà thầu, nhà đầu tư với nguồn vốn chủ sở hữu chỉ chiếm khoảng 10%, còn lại vốn đầu tư xây lắp là vốn vay ngân hàng nên tiềm ẩn rủi ro và có thể ảnh hưởng đến tiến độ hoàn thành công trình. Mặt khác, các dự án thực hiện theo hình thức BT, BOT đều chỉ định thầu dẫn đến phát sinh tiêu cực, lợi ích nhóm, tác động đến môi trường đầu tư kinh doanh.

Nên xã hội hóa các hình thức đầu tư công để tạo môi trường kinh doanh bình đẳng,
lành mạnh, chống thất thu ngân sách. Ảnh minh họa: Viettimes

HoREA cho rằng, các hình thức đầu tư trên có thể đã tạo điều kiện cho nhà thầu, nhà đầu tư được hưởng lợi "kép" như mong muốn. Đầu tiên là khi nhận thầu thi công công trình (đầu B - Building: Xây dựng) và tiếp theo đầu thứ hai là khi đầu tư kinh doanh các khu đất đối ứng ở các địa điểm đắc địa và đã được tăng cường hệ thống hạ tầng giao thông (đầu T - Transfer: Chuyển giao).

Ngoài ra các nhà thầu, nhà đầu tư này đã tránh được thủ tục "kép" khi lựa chọn nhà thầu xây lắp công trình và lựa chọn chủ đầu tư dự án bất động sản. Cụ thể họ được chỉ định làm nhà thầu xây lắp mà không phải qua thủ tục đấu thầu rộng rãi trong nước, quốc tế để lựa chọn nhà thầu.

HoREA cảnh báo các hình thức đầu tư trên khiến tính minh bạch, bình đẳng, cạnh tranh lành mạnh của môi trường kinh doanh bị sụt giảm, tác động tiêu cực đến niềm tin của nhà đầu tư trong nước, nước ngoài, và có thể gây thiệt hại ngân sách nhà nước. Nguồn đất đối ứng trả cho nhà thầu cũng là tài sản công, cũng là tiền ngân sách, gây quan ngại cho xã hội.

Do vậy, Hiệp hội kiến nghị hạn chế tối đa việc chỉ định nhà thầu, chỉ định nhà đầu tư đối với các trường hợp trên đây, và chỉ thực hiện việc chỉ định nhà thầu, nhà đầu tư trong các trường hợp đặc biệt theo điều 26 Luật Đấu thầu.

Thực hiện phổ biến hình thức đấu thầu rộng rãi trong nước, hoặc đấu thầu rộng rãi quốc tế để lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư đối với các dự án hạ tầng kỹ thuật; hạ tầng giao thông; chỉnh trang; phát triển đô thị theo phương thức xã hội hóa dưới hình thức BT, PPP. Kể cả các khu đất vàng trong quá trình thực hiện thu hồi quỹ đất do sắp xếp lại, xử lý trụ sở làm việc, cơ sở hoạt động sự nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh mà tài sản gắn liền với đất thuộc sở hữu nhà nước cũng phải đấu thầu, đấu giá công khai.

Những cách làm trên giúp tạo lập môi trường đầu tư kinh doanh minh bạch, bình đẳng, cạnh tranh lành mạnh; củng cố lòng tin cho các nhà đầu tư; làm lợi cho ngân sách nhà nước và tăng cường sự đồng thuận trong xã hội.

Phương Uyên