Không có sự tương đồng khi quy hoạch hai bên sông Hồng

KTS Đào Ngọc Nghiêm nói, trong quy hoạch hai bên sông Hồng, theo tôi, yếu tố quan trọng nhất là vấn đề về an toàn dòng chảy và an toàn thoát lũ. Thế sông thường có nhiều biến động khó lường. Cả dòng thượng nguồn sông Hồng chảy qua Trung Quốc trong khi ta không thể nắm rõ những tác động ở thượng nguồn. Tôi được biết trên thượng nguồn có rất nhiều trạm thủy điện nên hạ lưu phần qua các tỉnh đồng bằng sông Hồng phải chịu khá nhiều tác động.

Tác động của nước biển dâng, biến đổi khí hậu và lượng mưa trên thượng nguồn là những yếu tố cần quan tâm. Từ năm 2011, lượng nước mưa đã vượt quá lượng tính toán. Ví dụ, khi tính toán lượng nước mưa, tần suất bình thường chỉ khoảng 200ml nhưng thời gian qua đã có lúc lên đến 400ml. Về thế sông, bãi giữa trước đây hoàn toàn bồi, nên đã hình thành ra điểm dân cư bãi giữa, gần như 1 phường.

Tuy nhiên, sau khi bị lở đi rất nhiều, đến cuối cùng đã không còn dân cư ở đó. Có thể thấy, sông Hồng biến động rất lớn, bình thường mùa cạn có thể ở cốt 2 so với mực nước biển nhưng khi dâng cao như năm 1971 đã lên đến đến 11,5. Hơn nữa, sông Hồng còn có vai trò quan trọng vào giao thông đường thủy, kết nối nhiều tỉnh thành.

Nhiều căn cứ quân sự đóng gần sông Hồng. Sông Hồng còn góp phần đảm bảo quốc phòng, an ninh và văn hoá lịch sử. Nhiều làng nghề, nhiều di tích nằm dọc hai bên sông. Riêng đoạn qua nội thành Hà Nội đã có gần 30 di tích, với nhiều di tích quốc gia cần bảo tồn… Tôi cũng nhấn mạnh yêu cầu quy hoạch, phát triển hai bên sông Hồng là rất cần thiết.

Việc quy hoạch, phát triển hai bên sông Hồng là rất cần thiết

Đã có nhiều dự án quy hoạch hai bên sông Hồng trong những năm qua. Vậy tại sao cho đến nay vẫn chưa có đồ án nào được duyệt?

Đúng là trong những năm qua đã có nhiều đồ án nghiên cứu quy hoạch hai bên sông Hồng. Như dự án Seoul - Hà Nội năm 2000 - 2007 nghiên cứu quy hoạch tổng thể 2 bên sông Hồng. Đồ án đã được hoàn thành và tổ chức lấy ý kiến người dân. Đã có nhiều tổ chức quốc tế cùng tham gia.

Có thể thấy, những nhà nghiên cứu khá quan tâm đến 2 bên sông Hồng nhưng cũng thể hiện những tầm nhìn rất khác nhau. Vẫn chưa có dự án nào được duyệt kể từ đó đến nay, kể cả những dự án rất công phu đã phối hợp với Hàn Quốc mới chỉ nghiệm thu dự án.

Nguyên nhân là mỗi dự án chưa có đánh giá, giải pháp tổng thể mà chỉ mới xem xét một vài khía cạnh. Trong khi đây là vấn đề phức tạp, cần đa ngành, xem xét đến nhiều yếu tố cả an ninh quốc phòng; đòi hỏi kế thừa các nghiên cứu, sự thận trọng và phải có tầm nhìn.

Sau khi tổ chức nhiều đoàn sang các nước châu Âu, châu Á…, chúng tôi có thể khẳng định, dòng sông Hồng có đặc trưng rất khác so các nước khác, kể cả những nước trong khu vực, sát với Việt Nam. Chính vì thế, không thể đặt ra vấn đề tương đồng ở đây được.

Ai nói có sự tương đồng là kết luận rất vội vã do mục tiêu khai thác khác, yếu tố an ninh quốc phòng rất quan trọng. Quy hoạch hai bên sông Hồng là vấn đề cấp thiết nhưng đến nay thành phố mới giao nhiệm vụ quy hoạch phân khu sông Hồng mà chưa có tiến triển gì nhiều. Cần phải có định hướng phát triển 2 bên sông Hồng và phải nghiên cứu tác động của dòng sông Hồng đến các tỉnh thành chứ không thể chỉ căn cứ vào quy hoạch chung của Hà Nội đến năm 2030.

Đã có nhiều đề xuất xây thêm nhiều công trình cao ốc dọc hai bên sông Hồng. Vậy theo ông nên xem xét đề xuất này ra sao?

Như tôi đã nói, đảm bảo thoát lũ là yêu cầu quan trọng nhất. Đó là sự an nguy của hàng triệu người dân. Thứ hai, phải xác định sông Hồng là trục cảnh quan chính của thành phố khi quy hoạch, kết nối sự phát triển hai bên bờ Nam - Bắc, ưu tiên nơi vui chơi, không gian xanh và các công trình phục vụ cộng đồng.

Thực tế, thành phố vẫn chưa có giải pháp quản lý chặt chẽ dù đây là nơi tạo ra những điểm dân cư và ngày càng có sức hút. Nếu trước đây chỉ là điểm dân cư nhỏ lẻ thì từ những năm 1960, nơi đây đã hình thành nhiều khu dân cư lớn tại Long Biên, Đầm Trấu, Ngọc Thụy, Phúc Xá…và đến nay đã lên tới hơn 20 vạn dân.

Quy hoạch hai bên sông Hồng có ảnh hưởng đến các tỉnh thành, vậy có cần ban chỉ đạo cấp vùng?

Theo tôi, Hà Nội phải chủ trì nhưng cần có sự tham gia của các thành viên Chính phủ và đa ngành. Khi lựa chọn các đơn vị tư vấn thiết kế, không thể giao cho nước ngoài cả mà nên lựa chọn 1 liên danh trong và nước ngoài.

Hiện nay, Luật Xây dựng đã quy định lựa chọn tư vấn phải đấu thầu rộng rãi chứ không thể chọn. Khi chọn phải được Chính phủ cho phép. Công tác phản biện khá quan trọng, và cần thiết phải có chuyên gia, đặc biệt là cộng đồng tham gia trong công tác quy hoạch. Phải tính đến yếu tố cộng đồng, có vai trò cộng đồng. Phát triển hai bên sông Hồng không thể áp đặt mà phải vì dân do dân. Đồng thời, phải tính đến khai thác của người dân 2 bên sông Hồng. Chẳng hạn, người dân đang rất thiếu không gian xanh công cộng.

Cảm ơn ông!