Doanh nghiệp thép trong nước điêu đứng vì cạnh tranh

Theo Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA), tổng năng lực sản xuất ngành thép cả nước hiện đã lên đến 22-23 triệu tấn/năm, bao gồm 11 triệu tấn thép xây dựng; 2,1 triệu tấn thép ống hàn; trên 4 triệu tấn tôn mạ phủ màu các loại; 4,8 triệu tấn thép tấm cuộn cán nguội.

Nhu cầu tiêu thụ thép trong nước năm 2015 chỉ tăng từ 11-12%, trong đó, thép xây dựng đạt khoảng hơn 6 triệu tấn, tức tăng 8% so với năm ngoái; thép ống hàn đạt 1,36 triệu tấn, thép tấm cuộn cán nguội đạt 3 triệu tấn, tôn mạ phủ màu các loại 3,25 triệu tấn,...

Trong khi khả năng hấp thụ các sản phẩm thép có hạn, thì hầu hết các chủng loại thép đều có công suất vượt xa so với nhu cầu tiêu thụ trong nước, điều này đang khiến cạnh tranh nội bộ giữa các doanh nghiệp trong ngành thêm gay gắt chứ chưa nói đến chuyện “đấu” với thép nhập khẩu.

Phó chủ tịch VSA Nguyễn Văn Sưa cho biết, ngành thép đang chịu rất nhiều áp lực cạnh tranh. Sản xuất thép phát triển quá nhanh làm cho cung vượt cầu, hơn nữa nhiều doanh nghiệp có quy mô nhỏ khiến giá thành sản xuất cao và khó cạnh tranh. Đơn cử, doanh nghiệp Hòa Phát đang dẫn đầu về sản lượng tiêu thụ thép trong 9 tháng của năm 2015 (hơn 1 triệu tấn) cũng chỉ có quy mô chưa đầy 2 triệu tấn/năm. VSA cho rằng, để cạnh tranh được thì ngành thép cần có những doanh nghiệp quy mô từ 4-5 triệu tấn/năm trở lên.

Một lý do nữa khiến năng lực cạnh tranh ngành thép chưa cao là bởi không ít nhà máy vẫn dùng công nghệ lạc hậu, chi phí sản xuất lớn, vì vậy giá thành không đủ sức cạnh tranh. Trong thời gian tới, khi các hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới đồng loạt có hiệu lực sẽ khó tránh khỏi tình trạng một số doanh nghiệp thép buộc phải đóng cửa.

VSA cho biết, ngành thép Việt Nam đang phải chịu rất nhiều áp lực cạnh tranh

Đối mặt với áp lực cung đã vượt xa cầu và cạnh tranh ngày càng gay gắt, VSA đã kiến nghị các bộ, ngành liên quan thu hồi 11 dự án thép chưa triển khai và 16 dự án thép khác không tuân thủ về công nghệ sản xuất hoặc không khả thi.

Bên cạnh việc cung vượt cầu thì ngành thép còn bị cạnh tranh gay gắt bởi thép nhập khẩu. Theo thống kê của Tổng cục Hải quan, tính đến hết tháng 9 năm nay, lượng sắt thép nhập về trên cả nước đã vượt 11 triệu tấn. Đặc biệt, sắt thép các loại nhập khẩu từ Trung Quốc tăng mạnh với trên 6 triệu tấn, trong khi đó, giá lại rất rẻ. Theo đó, đơn giá nhập khẩu sắt thép các loại bình quân giảm tới 22,7% so với năm 2014.

VSA cho biết, sở dĩ thép Trung Quốc rẻ là bởi sản lượng của họ lớn, với xuất khẩu hàng năm lên tới trên 80 triệu tấn. Lượng thép nội trong thời gian qua tại Trung Quốc địa dư thừa nhiều, do đó Trung Quốc tìm mọi cách để đẩy mạnh xuất khẩu, thậm chó là phá giá. Mặt khác, việc điều chỉnh tỷ giá đồng nhân dân tệ càng khiến giá thép xuất khẩu của Trung Quốc rất cạnh tranh.

Có thể thấy, sắt thép giá rẻ của Trung Quốc đã ảnh hưởng lớn tới thị trường nội địa, khiến hàng loạt mặt hàng thép của Việt Nam phải giảm giá theo. Chẳng hạn, giá bình quân của thép cuộn cán nóng (hot-rolled coil) dùng trong xây dựng và sản xuất xe hơi trong quý II/2015 đã giảm hơn 30%.

Ngoài ra, có một mối lo khác với ngành thép đó là, sắp tới khi một loạt FTA, đặc biệt là FTA với Liên minh Kinh tế Á-Âu (EEU) có hiệu lực sẽ khiến thép ngoại tràn vào nước ta nhiều hơn nữa.

Cũng theo VSA, trong số các FTA Việt Nam đã ký kết hoặc đang đàm phán thì FTA với EEU là mối lo ngại lớn nhất đối với ngành thép. Được biết, trong số 5 thị trường thuộc EEU thì Nga là nước có sản lượng thép trên 70 triệu tấn, với lợi thế về chi phí sản xuất thấp, công nghệ cao, nguồn nguyên liệu tại chỗ phong phú, chất lượng tốt, do đó, khi EEU có hiệu lực và các dòng thuế nhập khẩu giảm về 0% thì chỉ cần 10% sản lượng thép từ Nga đổ vào thị trường Việt Nam cũng đủ khiến doanh nghiệp thép nội địa liêu xiêu.