Các đô thị có quá ít quỹ đất phúc lợi

Báo cáo về việc thực hiện chính sách, pháp luật về quy hoạch, quản lý, sử dụng đất tại đô thị từ khi Luật Đất đai năm 2013 có hiệu lực đến hết năm 2018 vừa được Chính phủ gửi Quốc hội tại kỳ họp thứ 7 khóa XIV.

Theo báo cáo, các đô thị trên cả nước (chỉ tính các phường, thị trấn và các đô thị mới) chiếm tổng diện tích đất hơn 1,4 triệu ha (với 828 đô thị các loại), tức 4,35% tổng diện tích đất tự nhiên.

Báo cáo cũng dẫn một số liệu từ Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết, trong giai đoạn từ năm 2010 đến nay, diện tích đất đô thị trên cả nước có sự biến động khá lớn, tăng 81.453 ha (tương đương 5,66%). Quỹ đất để phát triển các đô thị chủ yếu lấy từ đất nông nghiệp.

Tuy nhiên, quy hoạch sử dụng đất tại đô thị hiện nay vẫn còn một số bất cập, như cơ cấu sử dụng chưa hợp lý, tỉ lệ dành cho phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng chỉ chiếm hơn 11% là rất khiêm tốn. Với những đô thị lớn, tiêu biểu là Hà Nội, TP.HCM đang xảy ra tình trạng thiếu đất dành cho các công trình phúc lợi công cộng như giáo dục, y tế, vui chơi, giải trí, giao thông tĩnh. Trong khi đó, rất nhiều công trình, dự án khác sau một thời gian dài được giao đất vẫn chưa đưa vào sử dụng hoặc chậm tiến độ, gây lãng phí đất.

Một dự án chậm tiến độ ở TP.Hà Nội được người dân tận dụng chăn thả gia súc

Thời gian gần đây, diện mạo đô thị đã có một số thay đổi nhờ quản lý đầu tư, phát triển đô thị mới, khu đô thị mới nhưng vẫn còn không ít hạn chế. Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết, cả nước hiện có 4.438 dự án đầu tư khu đô thị mới, nhà ở, với diện tích đất sử dụng theo quy hoạch là 110.331 ha.

Tuy nhiên, các khu đô thị chưa có đủ các chính sách và quy định pháp luật về xây dựng phát triển. Trong khi đó, các quận huyện còn chậm lập chương trình phát triển đô thị, một số dự án chưa tuân thủ quy hoạch, điều chỉnh tùy tiện. Việc đầu tư nhà ở thương mại không đồng bộ với đầu tư hạ tầng khu đô thị và giao thông kết nối với khu vực lân cận... cũng là một tồn tại trong phát triển các khu đô thị.

Trong giai đoạn 2012 - 2017, TP.HCM đã phát hiện và xử lý 808 dự án chậm triển khai với tổng diện tích 6.115 ha, có 108 dự án bị hủy bỏ quyết định thu hồi đất và giao, cho thuê đất với diện tích 1.552 ha. Chỉ tính riêng trong năm 2018, TP đã phát hiện 218 dự án chậm triển khai. Tương tự, tại TP. Hải Phòng, từ năm 2016 đến nay đã có 247 dự án chậm tiến độ đầu tư, chậm đưa đất vào sử dụng với diện tích 2.219 ha.

Với thực trạng trên, Chính phủ thẳng thắn nhìn nhận việc một số dự án đầu tư có sử dụng đất đã được nhà nước giao đất, cho thuê đất nhưng không đưa đất vào sử dụng hoặc chậm tiến độ sử dụng khiến đất đai phải để hoang hóa, gây lãng phí tài nguyên.

Trong khi đó, tại một số dự án đầu tư theo hình thức xây dựng - chuyển giao (dự án BT), việc xác định giá trị công trình và giá trị quyền sử dụng đất để thanh toán chưa phù hợp. Đây là nguyên nhân khiến việc thanh toán quỹ đất vượt giá trị công trình, làm thất thoát ngân sách nhà nước. Bên cạnh đó, cơ quan quản lý cũng chưa có chính sách hữu hiệu để hạn chế, xử lý tình trạng đầu cơ đất, khiến sốt đất xảy ra tại một số địa phương, gây ảnh hưởng tới môi trường đầu tư, khó khăn cho công tác quản lý.